„Strefa” Justiniena Tribillona: przekraczanie pasa paryskiego

Czym jest Strefa? „Margines graniczny, przestrzeń pośrednia, która oddziela zewnętrzne granice Paryża od wewnętrznych granic przedmieść, tworząc brutalną granicę między „wnętrzem” a „zewnętrzem”, „nami” a „nimi”, Paryżem a Innym” – pisze Justinien Tribillon, badacz urbanistyki i wykładowca w szkole Arts Déco. To wokół Strefy krystalizowała się opozycja między stolicą a jej przedmieściami, między Miastem Świateł a jego otoczeniem, które rozpływało się w szarości. Jej istnienie dało początek dekadom projektów urbanistycznych, źródłom podziałów. Fascynujące jest obserwowanie, jak polityka, która tworzy przestrzeń, determinuje jej użytkowanie i reprezentację, na dobre i na złe.

Na początku był Thiers i jego pragnienie obrony Paryża za pomocą fortyfikacji o szerokości 400 metrów i długości 34 kilometrów. Między latami 40. XIX wieku a latami 20. XX wieku stolicę otaczał wał obronny, który w 1870 roku okazał się bezużyteczny i został niemal całkowicie zburzony przez rząd Vichy. Umocnienie to otworzyło drogę dla ruchu, a obwodnica została otwarta w 1973 roku. Justinien Tribillon, autor pracy o obwodnicy, postanowił opowiedzieć tę historię, przedstawiając ją w tylu pierścieniach, ile jest podejść. Pierwszy, czarny pas, odpowiada znanemu wyobrażeniu o marginesach i ich „zonardach”, które socjolog Jérôme Beauchez opisał w książce „Les Sauvages de la civilisation” (wydanie amsterdamskie, 2022), świecie zamieszkanym przez śmieciarzy, robotników i artystów (Puces utrwalają te marginesy do dziś), a uwiecznionym przez Eugène’a Atgeta . Były to ludy odrzucone i „oczyszczone” przez miasto, wypędzone przez Haussmanna, higienizację i rasizm, które znalazły schronienie na tym skrawku ziemi.

Badacz urbanistyki dostrzega również inne dominujące motywy definiujące Strefę: „zielony pas” lub projekty nasadzeń drzew i terenów zielonych, które „służyły głównie jako narzędzie segregacji miejskiej, oddzielając Paryż od jego przedmieść i wykluczając podporządkowaną mu ludność: mieszkańców przedmieść, imigrantów, robotników, Romów, Żydów itd.” Uczynienie obwodnicy „nowym zielonym pasem” to również ambicja, którą w 2022 roku wyraziła Anne Hidalgo. „Różowy pas” odnosi się do budownictwa socjalnego, a „czerwony pas” do komunistycznych gmin wokół Paryża (w latach 70. było ich 126), „dwóch proletariackich kordonów otaczających burżuazyjny Paryż”. Istnieje również asfaltowy pas obwodnicy i betonowy pas osiedli mieszkaniowych. Każdy pas pogłębia antagonizm. Strefa, alternatywna historia Paryża, pokazuje zatem, jak centrum zepchnęło „Innego” na peryferie, realizując strategię wykluczenia i kontroli.